Wirus HPV (brodawczaka ludzkiego), podobnie jak wirus HIV należy do najczęstszych patogenów przenoszonych drogą płciową. HPV powoduje wiele schorzeń u obu płci, jednak zakażenie HPV jest najbardziej niebezpieczne dla kobiet. Wirus HPV jest bowiem przyczyną niemal wszystkich zachorowań na raka szyjki macicy. Wynalezienie szczepionki przeciw HPV stało się przełomem w profilaktyce tego nowotworu. W 2023 roku Ministerstwo Zdrowia wprowadziło refundowane szczepienia dla dzieci w wieku 9 – 17 lat. Przeczytaj najważniejsze informacje dotyczące wirusa HPV i tego, jak się przed nim uchronić.
Co to jest wirus HPV
Wirus HPV (Human Papillomavirus), noszący także nazwę brodawczaka ludzkiego, to mały wirus DNA z rodziny Papovaviridae. Ryzyko zakażenia wirusem HPV w ciągu całego życia szacowane jest od kilku do nawet 80%. Wirus HPV przenoszony jest głównie drogą płciową zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn.
Istnieje ok. 200 typów wirusa HPV, zarówno tych o niskim, jak i wysokim ryzyku onkogennym. Zakażenie wirusem HPV może powodować powstawanie różnych zmian na skórze i błonach śluzowych, w tym gardła, jamy ustnej i genitaliów.
Duże niebezpieczeństwo niesie za sobą zakażenie onkogennymi typami HPV (w szczególności typem 16 i 81), które odpowiadają za stany przedrakowe i choroby nowotworowe w tym rak gardła, krtani oraz kobiecych i męskich narządów płciowych. Wirus HPV jest także przyczyną niemal wszystkich zachorowań na groźnego raka szyjki macicy.
Jak można się zarazić wirusem HPV?
Zakażenie wirusem HPV dotyczy komórek naskórka i nabłonka płaskiego, w związku z tym do zakażenia wirusem HPV dochodzi poprzez kontakt skóra do skóry. Do zakażenia dochodzi głównie podczas kontaktu z zainfekowanymi obszarami skóry, w trakcie współżycia, ale także innej formy aktywności seksualnej. Zdarzają się też przypadki przekazania wirusa HPV od zakażonej matki do dziecka podczas porodu.
Warto zaznaczyć, że wirus HPV jest bardzo zaraźliwy i do zakażenia nim dochodzi także od osoby niemającej widocznych objawów zakażenia.
Wirus HPV, a rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy jest drugim na świecie typem nowotworu wykrywanego u kobiet. Szacuje się, że liczba chorujących na raka szyjki macicy wynosi ok. 1,4 miliona.
Polska ma jeden z wyższych wskaźników zachorowalności (około 2,5 tysiąca rocznie) i umieralności w Europie, a jednocześnie jeden z najniższych odsetków 5-letnich przeżyć. W Polsce rak szyjki macicy wykrywany jest głównie u kobiet w wieku powyżej 60 roku życia, choć zauważalny jest wzrost liczby zachorowań u kobiet młodszych, od 35 do 44 lat.
Przyczyną raka szyjki macicy w ponad 90% jest wirus brodawczaka ludzkiego. Natomiast nie tylko u kobiet występują stany chorobowe wywołane przez zakażenie HPV i ryzyko wystąpienia różnego typu chorób dotyczy także mężczyzn.
Wirus HPV u mężczyzn
Zakażenie HPV u mężczyzn może przebiegać bezobjawowo, ale też powodować różnego typu zmiany na skórze i błonach śluzowych. U mężczyzn najczęściej występują brodawki narządów płciowych, a rzadziej zmiany przedrakowe i nowotwory prącia, odbytu, ust lub gardła.
Warto zaznaczyć, że mężczyźni mogą zarażać HPV podczas aktywności seksualnej. Dlatego profilaktyka dotycząca zakażenia brodawczakiem ludzkim jest kierowana również do mężczyzn i chłopców.
Profilaktyka wirusa HPV
Profilaktyka mająca na celu ochronę przed zakażeniem wirusem HPV dotyczy przede wszystkim bezpiecznych praktyk seksualnych, w tym używania prezerwatyw. Stosowanie prezerwatyw nie tylko zapobiega zajściu w ciąże, ale też znacznie obniża ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową. Ważne jest także regularne wykonywanie cytologii (u kobiet) oraz testu HPV-DNA.
Natomiast najważniejszym i najskuteczniejszym działaniem profilaktycznym w celu zmniejszenia ryzyka i współczynnika zakażeń HPV jest szczepienie przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka.
Wirus HPV – szczepionka
Ogólnodostępne szczepienie przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) wykonywane jest domięśniowo lub podskórnie. W celu nabycia odporności na najbardziej onkogenne typy wirusa (HPV-16 i HPV-18), zalecane jest szczepienie osób (obu płci), które ukończyły 9 lat.
W Polsce w ramach programu profilaktycznego Ministerstwo Zdrowia dodało do kalendarza szczepień zalecane i jednocześnie refundowane szczepienie dla 12 i 13-stolatków. W celu zaszczepienia dziecka (obu płci) w tym wieku należy udać się do punktu szczepień w przychodni. Elektroniczne skierowanie na szczepienie wystawione w ramach tego programu znajduje się na Indywidualnym Koncie Pacjenta.
Ponadto bezpłatnie można także zaszczepić dziewczynki i chłopców nieobjętych programem profilaktycznym, czyli w wieku 9-11 lat oraz 14-17 lat. W tym przypadku należy udać się z dzieckiem do lekarza pediatry, który wystawi e-receptę na szczepionkę, a następnie zrealizować w dowolnej aptece. Z wykupioną szczepionką należy przyjść na umówioną wizytę punktu szczepień w przychodni POZ i zaszczepić dziecko.
Szczepienie na wirus HPV zalecane jest także osobom dorosłym, które są aktywne seksualnie, a nie mają stałego partnera. W przypadku osób, które ukończyły 18 lat, szczepienie na HPV nie jest refundowane.
Leczenie zakażenia wirusem HPV
Leczenie osób zakażonych HPV skoncentrowane jest na eliminacji występujących objawów. Niektóre zmiany chorobowe, takie jak brodawki lub zmiany przedrakowe, mogą być leczone farmakologicznie, zabiegami chirurgicznymi lub krioterapią.
W przypadku zachorowania na nowotwór złośliwy stosuje się leczenie onkologiczne, dostosowane jest ono do rodzaju oraz stadium raka i może obejmować operację, chemioterapię czy radioterapię.
Podsumowując, zarażenie się wirusem HPV może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, w tym zachorowanie na tzw. cichego zabójcę kobiet, czyli raka szyjki macicy. Obecnie najlepszym sposobem na unikniecie zakażenia, jest szczepienie.
Ponieważ do zakażenia wirusem HPV dochodzi głównie drogą płciową, w celu minimalizacji liczby zakażeń ważne jest zaszczepienie dzieci i młodzieży jeszcze przed inicjacją seksualną. Dlatego Ministerstwo Zdrowia do kalendarza szczepień wprowadziło zalecane i jednocześnie refundowane szczepienie przeciwko HPV dla dziewczynek i chłopców w wieku od 9 do 17 lat.